Nước ta là một quốc gia đa tôn giáo. Ở Việt Nam có những tôn giáo nội sinh (Phật giáo Hoà Hảo, Cao đài…) song hành cùng các tôn giáo du nhập từ bên ngoài (Công giáo, Phật giáo, Tin lành…). Mặc dù được ví là “thư viện tôn giáo”, nhưng ở nước ta, các tôn giáo luôn luôn giữ mối đoàn kết và tôn trọng niềm tin tôn giáo lẫn nhau, đồng hành cùng dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Mỗi tôn giáo có đức tin và hệ thống giáo lý, giáo luật, nghi thức tôn giáo riêng, là đặc trưng để phân biệt tôn giáo này với tôn giáo khác. Nhưng theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, các tôn giáo vẫn có điểm tương đồng, Người viết: “Khổng Tử, Giêsu, Mác, Tôn Dật Tiên chẳng có những ưu điểm chung đó sao? Họ đều muốn mưu hạnh phúc cho mọi người, mưu phúc lợi cho xã hội. Nếu hôm nay họ còn sống trên cõi đời này, nếu họ hợp lại một chỗ, tôi tin rằng họ nhất định chung sống với nhau rất hoàn mỹ như những người bạn thân thiết. Tôi cố gắng làm người học trò nhỏ của các vị ấy”. Từ đó, Bác Hồ chỉ ra:“Chúa Giêsu dạy: Đạo đức là bác ái/ Phật Thích Ca dạy: Đạo đức là từ bi/ Khổng Tử dạy: Đạo đức là nhân nghĩa”, với Bác Hồ, những giá trị đạo đức của tôn giáo: bác ái, từ bi, nhân nghĩa… rất phù hợp với đạo đức của truyền thống của dân tộc Việt Nam từ xưa đến nay.

Bên cạnh những giá trị đạo đức, các tôn giáo còn có hệ thống những lễ hội rất phong phú. Trước đây, việc tổ chức và tham gia lễ hội là công việc nội bộ giáo hội và tín đồ trong đạo. Ngày nay, rất nhiều lễ hội tôn giáo không còn là chuyện riêng của từng tôn giáo mà nó có sức lan toả, ảnh hưởng lớn trong cộng đồng xã hội như Lễ Giáng sinh, Phục sinh của đạo Công giáo, đạo Tin lành; Lễ Phật đản, Vu lan của Phật giáo; Đại lễ Hội Yến Diêu Trì Cung của Hội thánh Cao đài Tây Ninh…

Chẳng hạn như, lễ Vu lan trước đây mang nặng màu sắc Phật giáo, chủ yếu nhằm mục đích tưởng niệm, ca ngợi đức Mục Kiền Liên báo hiếu, giải thoát cho mẹ mình khỏi kiếp nạn ở địa ngục và giáo dục, hướng dẫn phật tử thực hành báo hiếu với cha mẹ mình. Ngày nay, lễ Vu lan dần trở thành lễ hội mang tính đại chúng. Đại lễ Vu lan là dịp để nhiều người tỏ lòng hiếu kính đối với ông bà, cha mẹ, tổ tiên. Trong ngày Vu lan, thật hạnh phúc cho những ai được cài lên ngực áo, nơi trái tim hồng mang dòng máu của mẹ cha, để biết rằng, người mẹ kính yêu của họ vẫn còn hiển hiện trên cõi đời này. Chính điều đó, làm cho những người con vô cùng hạnh phúc! Nếu có ai đó trên ngực áo đính bông hồng trắng, có nghĩa là họ đã không còn người mẹ thân yêu và trong ngày Vu lan ấy, họ kính nhớ về mẫu thân của mình.

Hay, Đại lễ Hội Yến Diêu Trì Cung của Hội thánh Cao đài Tây Ninh, đây là một trong hai lễ hội quan trọng nhất của đạo Cao đài, lễ được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1925, nhằm ngày Rằm tháng Tám, Âm lịch tại nhà Thượng phẩm Cao Quỳnh Cư. Sau này, hàng năm, vào dịp Rằm tháng Tám, Âm lịch, Hội Yến Diêu Trì Cung được tổ chức tại Toà thánh Tây Ninh thu hút hàng trăm nghìn tín đồ và du khách thập phương tụ hội về dự và xem lễ. Đối với tín đồ đạo Cao đài, Hội Yến Diêu Trì Cung đóng một vai trò rất quan trọng trong đời sống tâm linh của họ. Còn đối với khách du lịch, mỗi dịp Tết Trung thu, hàng nghìn người tìm đến Toà thánh Tây Ninh để được hoà mình vào một lễ hội đặc sắc của đạo Cao đài, tận hưởng không khí náo nhiệt, thưởng thức ẩm thực vô cùng phong phú. Đặc biệt, đến với Đại lễ Hội Yến Diêu Trì Cung, mọi người sẽ được thâm nhập vào một lễ hội tín ngưỡng, tôn giáo có ý nghĩa sâu sắc về tâm linh, đạo đức, hướng con người vươn đến giá trị chân, thiện, mỹ.

Hoặc, Lễ Giáng sinh của đạo Công giáo, xưa kia Giáng sinh là dịp để các chức sắc, nhà tu hành và những con chiên tưởng niệm, hân hoan chào đón thời khắc Chúa Jesu ra đời. Trước ngày Giáng sinh, các tín đồ trang trong trí nhà cửa, hang đá thật đẹp để chào đón Chúa ra đời. Trong đêm Giáng sinh, cộng đoàn tín đồ tập trung về nhà thờ để đọc kinh, cầu nguyện, hát ca mừng Chúa Giáng sinh. Ngày nay, ở Việt Nam, lễ Giáng sinh hay lễ Noel, đã vượt ra khỏi giáo đường của đạo Công giáo. Lễ Noel dần dần trở thành một sinh hoạt cộng đồng. Trong đêm Giáng sinh, người theo đạo vẫn thực hành những nghi thức, nghi lễ truyền thống của đạo Công giáo, còn người ngoại đạo tập trung đi xem lễ. Cũng trong đêm Noel, trẻ con háo hức chờ đợi để được Ông già Noel tặng quà; nhiều gia đình rủ nhau mở tiệc liên hoan; bạn bè tổ chức gặp mặt uống cà phê, hát karaoke; các bà, các chị cùng nhau đi mua sắm (hầu hết các siêu thị, trung tâm thương mại thường hạ giá trong dịp Giáng sinh)… Đặc biết nhất là trong dịp lễ Giáng sinh, các đôi tình nhân thường hẹn hò, nói những lời yêu thường, âu yếm tặng những món quá thật ý nghĩa…

Đối với huyện Ngọc Hồi, là một huyện miền núi, biên giới có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế-xã hội và an ninh quốc phòng. Trên địa bàn hiện này có các tôn giáo: Công giáo, Phật giáo, Tin Lành và một số tôn giáo khác. Toàn huyện có trên 12.300 tín đồ tôn giáo, chiếm khoảng 21% dân số toàn huyện, trong đó đại đa số là tín đồ đạo Công giáo (11.781 tín đồ), đạo Phật giáo có 440 tín đồ; đạo Tin lành có 104 tín đồ... Tại huyện Ngọc Hồi có 01 nhà thờ Giáo xứ đạo Công giáo, 01 chùa của đạo Phật, 02 điểm sinh hoạt tôn giáo tập trung của đạo Tin lành và 01 nhà thờ đạo Công giáo đã được cấp phép xây dựng. Có thể nói, Ngọc Hồi cũng là một địa phương đa tôn giáo.

Trong những năm qua, tình hình hoạt động tôn giáo của chức sắc, nhà tu hành và tín đồ các tôn giáo trên địa bàn huyện diễn ra bình thường. Đồng bào theo các tôn giáo luôn đoàn kết, tin tưởng, ủng hộ sự quản lý, điều hành của chính quyền địa phương. Trong các dịp lễ trọng của các tôn giáo và lễ, Tết của dân tộc, lãnh đạo địa phương đều quan tâm, tạo mọi điều kiện thuận lợi để chức sắc, chức việc, tín đồ tổ chức các cuộc lễ theo nghi thức của từng tôn giáo. Chính quyền các cấp và các cơ quan, đơn vị liên quan kịp thời thăm hỏi, chức mừng, động viên chức sắc, tín đồ các tôn giáo nhân các ngày lễ trọng (lễ Giáng sinh, lễ Phục sinh của đạo Công giáo, đạo Tin lành; lễ Phật đản, lễ Vu lan của đạo Phật...).

Trong các dịp lễ Giáng sinh, Phật đản, Vu lan… hàng năm, các tôn giáo trên địa bàn huyện đều tổ chức lễ chu đáo, trang nghiêm, tuân thủ quy định pháp luật. Tham gia các lễ hội tôn giáo không chỉ có tín đồ trong nội bộ tôn giáo mà có rất đông quần chúng nhân dân đến xem lễ. Điều đó chứng tỏ, lễ hội tôn giáo ngày nay không còn là chuyện riêng của từng tôn giáo mà nó dân trở thành lễ hội của cộng đồng. Trong các chương trình lễ hội tôn giáo thường lồng ghép một số hoạt động văn hoá truyền thống, văn nghệ dân gian và hiện đại, một số nội dung giáo dục đạo đức, nhân sinh… để thu hút nhiều người quan tâm đến dự và xem lễ. Cùng với các lễ hội khác, lễ hội các tôn giáo trên địa bàn huyện góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của nhân dân địa phương, trong chừng mực nào đó, lễ hội tôn giáo cũng có tác động tích cực đến nhận thức, hành vi, đạo đức của nhiều người.

Một trong những đặc trưng của nền văn hoá Việt Nam đó là tính dung hoà: người Việt luôn luôn muốn sống hoà hợp với tự nhiên, dung hoà với xã hội và con người. Mặc dù là một đất nước đa tôn giáo, nhưng với tính cách dung hoà vốn có từ ngàn xưa, người Việt không có tư tưởng kỳ thị hoặc chia rẽ tôn giáo. Do vị trí địa lý đặc biệt, nên từ xa xưa, Việt Nam trở thành nơi giao thoa của các nền văn hoá trong khu vực và trên thế giới. Mỗi khi có luồng tư tưởng mới, có một tôn giáo mới du nhập, truyền bá vào nước ta, ông cha ta thưởng giữ tâm thế “lấy tĩnh chế động” để quan sát và “gạn đục khơi trong”, tiếp nhận những tinh hoa của nó, đồng thời Việt hoá để nó phù hợp với tâm lý xã hội, thuần phong, mỹ tục Việt Nam. Có lẽ với đặc tính đó, mà ngày nay, chúng ta rất dễ dàng nhận thấy, ở hầu hết các lễ hội tôn giáo, ngoài sự hiện diện của tín đồ, còn có rất nhiều người dân, thậm chí là tín đồ của các tôn giáo khác cũng đến xem lễ, thăm quan, du lịch, tìm hiểu văn hoá-tín ngưỡng…

Bức tranh tôn giáo đa dạng đã góp phần làm giàu cho đời sống tinh thần của người Việt, những giá trị đạo đức, nhân văn của các tôn giáo, những công trình kiến trúc, những tác phẩm văn học, nghệ thuật về đời sống tôn giáo… cùng với hệ thống lễ hội tôn giáo đã tạo nên bức tranh muôn màu của văn hoá Việt Nam./.