Theo Thông tư  số 59 /2012 /BGDĐT và Thông tư 47 /2002 /BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành kèm theo quy định về tiêu chuẩn đánh giá, công nhận trường tiểu học (TH), và trường trung học cơ sở (THCS) đạt mức chất lượng tối thiểu và đạt chuẩn quốc gia, trường đạt chuẩn quốc gia được chia thành 02 mức độ: Trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 1, là trường đạt các tiêu chuẩn cần thiết của trường  đạt chuẩn quốc gia để đảm bảo tổ chức các hoạt động giáo dục có chất lượng toàn diện phù hợp với mục tiêu giáo dục; Trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 2, là trường đạt các tiêu chuẩn cần thiết của trường đạt chuẩn quốc gia để đảm bảo tổ chức các hoạt động giáo dục có chất lượng toàn diện mức độ cao hơn so với mức độ 1, tạo tiền đề tiếp cận với trình độ phát triển của trường học ở các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới.

Những năm qua, công tác xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia ở huyện Ngọc Hồi đã được cấp ủy, chính quyền địa phương và ngành Giáo dục - Đào tạo rất quan tâm nên đã đạt được các mục tiêu đề ra của từng giai đoạn. Tính đến tháng 5 năm 2015, toàn huyện có 14/ 32 trường đạt chuẩn quốc gia, đạt 43,7 %. Theo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Ngọc Hồi khóa V, trình Đại hội Đảng bộ huyện Ngọc Hồi khóa VI, đến năm 2020, toàn huyện có 80% trường đạt chuẩn quốc gia. Đây là một chỉ số tương đối cao với một huyện miền núi, biên giới còn nhiều khó khăn như huyện Ngọc Hồi, nhưng hoàn toàn có thể thực hiện được.

Là một người từng trực tiếp làm công tác xây dựng trường tiểu học ở vùng kinh tế xã hội còn khó khăn của huyện Ngọc Hồi, đó là Trường tiểu học Đắk Dục đạt chuẩn quốc gia mức độ 1vào năm 2013, ngay cả trong điều kiện trường chưa nằm trong quy hoạch xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia của huyện, xin rút ra một số bài học như sau:

Thứ nhất, đó là sự vào cuộc với tinh thần chủ động và quyết tâm cao của Ban Giám hiệu nhà trường, nhất là người Hiệu trưởng. Điều quan trọng trước hết là người Hiệu trưởng phải có một tinh thần vào cuộc chủ động chứ không thể cứ chờ chỉ đạo của trên mới làm, đồng thời phải kiên trì và quyết tâm rất cao bởi việc xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia vốn đã khó khăn, xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia ở vùng kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn càng khó hơn bội phần.

Thứ hai, Phát huy tinh thần, trí tuệ tập thể, xây dựng tầm nhìn, kế hoạch khả thi. Bắt đầu mỗi giai đoạn 5 năm người Hiệu trưởng phải xây dựng kế hoạch có tầm nhìn dài hạn cho sự phát triển của nhà trường trên cơ sở những dữ liệu tin cậy về dân số và mức độ phát triển của kinh tế - xã hội địa phương, xu thế vận động và phát triển giáo dục nước nhà. Trên cơ sở tầm nhìn và mục tiêu đã xác định, người Hiệu trưởng huy động trí tuệ tập thể để xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia với lộ trình và bước đi thích hợp, có tính khả thi cao, được cán bộ, giáo viên và các bậc phụ huynh học sinh đồng tình ủng hộ. Đây chính là kim chỉ nam, là cơ sở đầu tiên và vô cùng quan trọng để xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia.

Thứ ba, làm tốt công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương và ngành Giáo dục - Đào tạo. Công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương và ngành giáo dục - đào tạo vừa là bước đi, vừa là giải pháp quan trọng cho nhiệm vụ xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia. Trên cơ sở kế hoạch xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia có tính khoa học, tính thực tiễn, vì thế mà có tính khả thi cao của nhà trường, người hiệu trường cần tham mưu để nhận được sự ủng hộ, sự quan tâm, sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương và ngành giáo dục - đào tạo.

Việc tham mưu phải thường xuyên, nội dung phải cụ thể, phân định rõ trách nhiệm của mỗi bên liên quan; địa phương phải có sự quan tâm lãnh đạo để huy động được các cấp, ngành vào cuộc, huy động mọi nguồn lực từ chính trị, tinh thần đến vật chất cho nhiệm vụ xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia, coi đó vừa là nhiệm vụ, vừa là vinh dự của địa phương mình; xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia là xây dựng một môi trường học tập tốt và lâu dài cho con em nhân dân, là hành động thiết thực, cụ thể thực hiện quan điểm chỉ đạo của Đảng xác định giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu.

Trên cơ sở tham mưu của nhà trường, cấp ủy địa phương cần ban hành những nghị quyết chuyên đề về công tác giáo dục nói chung, nhiệm vụ xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia nói riêng; chính quyền địa phương, cụ thể là UBND xã  thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia ở cấp mình. Hàng năm, Ban chỉ đạo xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch và kết quả đạt được, đồng thời tham mưu cho cấp ủy, chính quyền xã những giải pháp tiếp theo.

Trên cơ sở những nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, chính quyền địa phương chịu trách nhiệm chính trong việc huy động các nguồn kinh phí để xây dựng cơ sở vật chất cho trường đạt chuẩn quốc gia (ở các vùng kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn, địa phương cần ưu tiên nguồn kinh phí từ các chương trình mục tiêu quốc gia như chương trình 135 các giai đoạn, chương trình xây dựng nông thôn mới…).

Ngành Giáo dục - Đào tạo cần quan tâm đầu tư về trang thiết bị dạy học, đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý của nhà trường đạt các tiêu chuẩn của trường chuẩn quốc gia; quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo nhà trường nâng cao chất lượng dạy và học và chất lượng học sinh. Hàng năm, ngành Giáo dục - Đào tạo cần kiểm tra, đánh giá kết quả đạt được của nhà trường theo mục tiêu và theo lộ trình đề ra để có sự chỉ đạo kịp thời và đề ra những giải pháp thích hợp tiếp theo.

Thứ tư, huy động các nguồn lực cho việc xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia. Nguồn lực bao gồm cả quyết tâm chính trị của địa phương, cả tinh thần và vật chất. Quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, đặc biệt đến công tác xây dựng đội ngũ nhà giáo, nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường… Nguồn lực tinh thần là sự đồng thuận cao của cả hệ thống chính trị, là sự đoàn kết, quyết tâm thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ, giáo viên và học sinh của nhà trường, là sự đồng tình ủng hộ của cha mẹ học sinh, đây là những nhân tố quan trọng, có tính quyết định đến sự thành bại của việc xây dựng trường đạt chuẩn.

Bên cạnh nguồn lực tinh thần là nguồn lực vật chất. Nhà trường phải có một kế hoạch chi tiết cho việc xây dựng các hạng mục cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị trong đó chỉ rõ nguồn kinh phí cần huy động cho từng hạng mục cụ thể. Ngoài nguồn kinh phí của nhà nước và của địa phương, nhất thiết phải huy động nguồn kinh phí xã hội hóa. Việc huy động nguồn kinh phí xã hội hóa vừa thực hiện chủ trương xã hội hóa giáo dục của Đảng, Nhà nước ta, vừa tạo điều kiện để các lực lượng xã hội và cha mẹ học sinh thực hiện trách nhiệm của mình với sự nghiệp trồng người của địa phương và sự học của con em mình, chia sẻ gánh nặng với Nhà nước.

Trong thực tế nếu chỉ trông chờ vào nguồn kinh phí của Nhà nước sẽ không thể hoàn thành việc xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia. Có điều, việc huy động nguồn kinh phí xã hội hóa phải được thực hiện đúng pháp luật và phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của địa phương, khả năng đóng góp của nhân dân. Việc huy động nguồn kinh phí xã hội hóa cũng cần có lộ trình phù hợp với lộ trình xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia đã được xác định trong kế hoạch tổng thể.

Có thể nói việc xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia là một chủ trương đúng đắn và kịp thời của Nhà nước ta và ngành Giáo dục - Đào tạo, nhằm hướng đến một nền giáo dục hoàn thiện. Việc tiếp tục đẩy mạnh xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia của huyện Ngọc Hồi trong những năm tới chính là một trong những giải pháp cụ thể và hữu hiệu thực hiện Nghị quyết 29 Khóa XI của Trung ương Đảng về đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục và đào tạo Việt Nam.